Trabzon hurmasının anavatanı Çin'dir. Bu meyve türünün özellikle Japonya?da geniş ölçüde yetiştiriciliği yapılmaktadır. Trabzon hurması "Japon elması" olarak allandırılmakta ve halk tarafından yaz kış sevilerek yenmektedir.

Ilıman iklim kuşağında yer alan ülkelerde yetiştiriciliği yapılmaktadır. Dünyada en fazla Trabzon hurması üretimi yapan ülkeler; Japonya ve Çin başta olmak üzere, Brezilya, Mısır, Endonezya, İsrail, İtalya, Filipinler, Kore ve ABD?dir. Bu ülkeleri, Cezayir, İran, Güney Amerika ve İspanya izlemektedir.

Türkiye'ye hangi tarihte getirildiği bilinmemekle birlikte ülkemizde çok eskiden beri Trabzon hurması yetiştirilmektedir. Bir subtropik iklim meyvesi olan Trabzon hurması ülkemizde en çok Akdeniz Bölgesi'nde yetiştirilmektedir. Bu meyve türü kışın yapraklarını döktüğü için daha serin bölgelerde de özellikle Karadeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde yetiştiriciliğine rastlanmaktadır.

Trabzon hurmasının ülkemizde buruk çeşitleri yetiştirilmekte ve bu meyveler bazı bölgelerde pek tanınmamakta, yumuşayınca yenmesi gerektiği yeterince bilinmemektedir. Buruk olduğu görülünce istenmemektedir. Bu yüzden Trabzon hurması yetiştiriciliği, diğer meyve türlerine göre pek yaygınlaşmamıştır. Bu meyve tüketicilerce tanındıkça sevilmekte ve aranmaktadır. Özellikle sert yenen, buruk olmayan çeşitlere fazla miktarda talep görülmektedir.

Trabzon hurması meyveleri özellikle A vitamini ve karbonhidratlarca çok zengindir. Buruk çeşitler, yumuşadıkları zaman istenirse kremalı olarak yenebilir. Buruk olmayan çeşitler ise küçük küçük doğranarak meyve salatalarında kullanılabilir.

Trabzon hurması meyveleri, taze tüketim yanında kurutularak da tüketilebilmektedir. Meyveler sertken, küçük olanlar ikiye, büyük olanlar dörde bölünerek ipe dizilmekte ve güneşte kurutulmaktadır. Ayrıca kurutma dolaplarında da kurutma işlemi yapılmaktadır.

​

Trabzon hurması ağacının gövdesi gridir. Kullanılan anaç çeşidinin kuvvetine ve yaşına göre gövde 12-35 cm çapında olmakta, boyu ise ortalama 5-6 m olmakla beraber 12 m'ye kadar ulaşabilmektedir.

​

Trabzon hurması ağacının kök sistemi kullanılan anaç türüne göre değişiklik gösterir. Meyveleri yenen kültür çeşitlerinin (Diospyros kaki) anacı kazık köklüdür, az miktarda da saçak kökleri bulunur. Bu anacın kökleri, aşırı nemli topraklara dayanıklı değildir. Diğer bir anaç olan Diospyros lotus anacı saçak köklüdür, bol miktarda kılcal kök verir, dip sürgünü oluşturmaz.

​

Trabzon hurması ağacının gövdesi gri renklidir. Kullanılan anaç çeşidinin kuvvetine ve yaşına göre gövde 12-35 cm çapında olmakta, boyu ise ortalama 5-6 m olmakla beraber 12 m'ye kadar ulaşabilmektedir.

Trabzon hurması ağaçları dik, yarı dik veya yayvan olarak geliGir. Çeşitlere göre dallar orta kuvvette veya kuvvetli gelişmektedir. İlkbaharda çıkan sürgünler önce köşeli, tüylü ve açık yeşil renkli olmaktadır. Daha sonra bu dallar gri-kahverengiye dönüşür. Dallar yaşlandıkça gri renk alır. Dikimin ikinci ve üçüncü yıllarında fazla miktarda obur dallar görülür. Obur dallar kuvvetli ve dik olarak büyür, dallanmaz. Üçüncü yıldan itibaren obur dallar azalır, çok sayıda kısa meyve dalcıkları oluşur. Dinlenme devresinde tomurcuklar belirgin ve koyu kahverengidir. Bazı çeşitler (fuyu) sık dallanmakta, bazı çeşitler (hachiya) ise seyrek dallanmaktadır.

​

Yapraklar dala iki sıra hâlinde, almaşık olarak tutunmuştur. Yaprak kenarları düz, uçları sivridir. Yaprak sapı, kısa-kalın ve açık yeşil renktedir ve içe doğru çekiktir. Yaprak şekli elips, uzun elips, geniş elips ve oval olarak değişiklik gösterir. Yapraklar kalındır, orta damar çok belirgindir. Yan damarlar karşılıklı değildir ve 12-15 adettir. Damarlar yaprağın her iki tarafında da belirgindir. Yaprak eni 5,5-9 cm, boyu ise 9-16 cm arasında değişmektedir. Yaprak sapı 1-1,5 cm boyundadır. Yaprakların üst yüzü düz, alt yüzü tüylüdür. İlkbaharda yeni çıktıklarında parlak, açık yeşil renktedir. Daha sonra parlak koyu yeşil renk alır. Sonbaharda ise soluk yeşil-sarı-turuncu-kırmızı renklere dönüşerek dekoratif bir görünüm kazanır. Bu özelliklerinden dolayı güzel bir süs ağacı olarak parklarda kullanılabilir.

​

Trabzon hurması çeşitlerinde meyveler şekil ve irilik yönünden oldukça değişiklikler gösterir. Yerel çeşitlerin ağırlıkları 87-209 g, eni 53-78 mm, boyu ise 54-67 mm arasında değişmektedir. Kültür çeşitleri ise bunlardan daha iri meyvelere sahiptir.

 

Trabzon hurması çeşitlerinde meyve şekli; kutuplardan çok basık, basık, yuvarlak, kısa konik, konik ve uzun olabilmektedir. Meyve üzerindeki çanak yapraklar; küçük, orta iri veya iridir.

Meyve kabuğu genellikle düzdür ve üzeri mumsu bir madde ile kaplıdır. Hasat zamanı meyve kabuğu rengi sarı, turuncu-sarı, turuncu, turuncu-kırmızı, turuncu olarak değişiklik gösterir. Fizyolojik olgunlukta çeşitlerin kabuk renkleri; turuncu, koyu-turuncu, kırmızı olabilmektedir.

 

Meyve et rengi hasat zamanı, sarı, turuncu-sarı,turuncu, turuncu-kırmızı, kahverengi, turuncu kahverengi olarak değişir.

Trabzon hurması meyveleri, meyve tadının burukluğuna ve buruk olmamasına göre ikiye ayrılır. Burukluk ve burukluğun olmaması meyvelerin hasat olumundaki durumunu göstermektedir. Buruk olmayan çeşitler hasattan hemen sonra sertken yenebilir, buruk olanlar ise iyice yumuşadıktan sonra (buruklukları kaybolunca) yenebilir duruma gelir.

Çeşitlerin çoğunun, tozlandıkları zaman meyveleri çekirdekli olmakta ve meyvede oluşan çekirdek miktarı ne kadar çok ise meyve et rengi o kadar fazla koyu renk almaktadır. Bazı çeşitler ise tozlandıkları zaman meyve et renginde bir değişiklik olmamaktadır. Bu çeşitlerin meyve eti her zaman açık (turuncu) renklidir.

Trabzon hurmalarında meyve etinde kahverengililik genel olarak istenmeyen bir özelliktir. Bu nedenle çeşitlerden tozlanma olmadan yeterli ürün alınıyorsa tozlayıcı çeşit kullanılmamalıdır. Böylece istenen çekirdeksiz ve eti turuncu olan meyveler elde edilebilmektedir.

​

Trabzon hurması çeşitlerinin çoğunda tozlanma gereklidir. Bu çeşitlerden yeterli ürün alabilmek için mutlaka tozlayıcı çeşit kullanılmalıdır. Bu çeşitler tozlanmadıkları zaman ya meyve tutmazlar ya da küçük meyveden başlayarak olumdan önceye kadar olan değişik safhalarda meyvelerini dökerler. Tozlayıcı olarak düzenli erkek çiçek veren çeşitler kullanılmalıdır. Tozlanma böceklerle sağlanmaktadır.

Tozlayıcı çeşitlerin çoğunun meyve kaliteleri iyi değildir ve pazar değerleri yoktur. Tozlanmanın tam olarak sağlanabilmesi için asıl çeşitle, tozlayıcı çeşidin çiçeklenme periyotları aynı zamana gelmelidir. 8-10 ağaca bir tozlayıcı dikilmelidir. 

​

Trabzon hurması bir subtropik iklim meyvesidir. Bununla birlikte sıcak ılıman iklim şartlarına da adapte olmuştur. Ağacı kışın yapraklarını döktüğü için düşük sıcaklıklarına diğer subtropik meyve türlerine göre daha dayanıklıdır. Genel olarak -12°C‟ye kadar dayanabilmekte, ayrıca -18 °C‟ye kadar dayanan çeşitler de bulunmaktadır.

Trabzon hurması çeşitlerinin çoğunun kış dinlenme ihtiyaçları 7,2 °C‟nin altında 200-400 saat kadardır. Akdeniz Bölgesi kıyı şeridinde odun gözü sürmesi, mart ayının ilk yarısında; çiçeklenme ise nisan sonlarında olmaktadır.

Trabzon hurmaları geç çiçeklendikleri için erken ilkbahar donlarından etkilenmez. Çeşitlerin meyvelerini olgunlaştırabilmeleri için 140-160 gün gibi uzun bir zaman aralığına ihtiyaçları vardır. Sertken yenilebilen (tadı buruk olmayan) çeşitler, meyvelerini olgunlaştırabilmeleri için diğerlerine göre daha fazla sıcaklığa ihtiyaç duyar.

Trabzon hurmaları yüksek sıcaklık ister ve en kaliteli meyveler, nemli bölgelerden elde edilir. Hava neminin az olduğu bölgelerde sulama yapılarak iyi ürün alınabilir. Ancak bu bölgelerde meyvelerde güneş yanıklığı görülebilir, tedbir alınmalıdır.

 

Trabzon hurmaları ağaçları genel olarak rüzgârlardan zarar görmez. Ancak fazla rüzgâr olan yerlerde sonbaharda, meyve olgunluk zamanında meyveler yaprak ve dallardan zarar görür ve kalitenin düşmesine neden olur. Trabzon hurması ağacının dalları çok gevrektir. Bu yüzden şiddetli rüzgâr, meyve yüklü dalların kırılmasına sebep olabilir. Bu durumu önlemek için dallar mutlaka hereklerle desteklenmelidir.

​

Trabzon hurmalarına verilecek gübre miktarları, yaprak ve toprak analiz şekillerine göre tespit edilmelidir. İyi yanmış çiftlik gübresi, üç yılda bir dekara 3-4 ton hesabı ile sonbaharda verilmeli ve sürümle toprağa karıştırılmalıdır. Trabzon hurmalarının azota ihtiyaçları fazladır. Analiz sonuçlarına göre verilmesi gereken gübrenin üçte biri erken ilkbaharda geri kalan kısmı nisan-mayıs ve haziran aylarında olmak üzere verilebilir. Aşırı miktarda verilen azotlu gübre çiçek ve dökümlerine sebep olur.

Azotlu gübre, ağacın taç iz düşümüne, toprağa verildikten sonra toprak çapalanarak gübrenin toprağa gömülmesi sağlanmalı veya hemen sulama yapılmalıdır. Fosforlu gübreler kasım-aralık aylarında verilebilir. Bu gübrenin çiçeklenme, meyve tutumu ve kök gelişimi üzerine etkisi vardır. Potasyumlu gübrelerin meyve kalitesine etkisi vardır. Aşırı potasyum noksanlığı görülen ağaçların yaprak uçları ve kenarları sararıp kurur. Aşırı meyve dökümleri görülür. Potaslı ve fosforlu gübreler, birlikte kasım-aralık aylarında uygulanır. Bu gübreler ağacın taç iz düşümüne açılan çukurlara verilerek üzerleri toprakla kapatılır veya taç iz düşümünde açılan 5-6 çukura verilip üzeri kapatılarak uygulama yapılır.
 

Magnezyum noksanlığı, organik maddece fakir olan topraklarda sık görülür. Fazla miktarda potasyum olan topraklarda da magnezyum alımı azalır ve noksanlık ortaya çıkar. Magnezyum noksanlığının belirtileri, ağaç meyveyle yüklü olduğu yaz aylarında görülür. Noksanlık belirtileri, meyveli dallardaki alt yaprakların damar aralarının sararması şeklinde olur, ileri safhada sararan kısımlar kararır ve bu yapraklar vaktinden önce dökülür.
 

Mangan noksanlığı, toprağın mangan muhtevası az ise veya toprak fazla kireçli ise ortaya çıkar. Noksanlık belirtileri, mayıs ayı başında yeni sürgünlerin alt yapraklarında siyah noktalar şeklinde görülür. İleri durumda sürgünün üst yapraklarında da görülür. Mangan noksanlığı yaprak ve meyve dökümlerine sebep olur. Noksanlığında, meyve tutumundan hemen sonra yaprak gübresi tavsiye edilir.
 

Demir noksanlığının belirtileri, genç yaprakların damar aralarının sararması şeklinde olur. Yaprak damarları yeşil olarak kalır. Çok kireçli topraklarda demir noksanlığı görülür. PH'ı çok yüksek olan topraklarda dekara 40-50 kg toz kükürt uygulanarak toprağın PH'ı bir ölçüde düşürülebilir. Ayrıca demir sülfat veya diğer demirli preparatlar kullanılabilir. Yaprak gübreleri sabah erken saatlerde veya akşam üzeri uygulanmalıdır.

 

Dikimden sonraki ilk üç yılda Ģekil budaması yapılır. Fidanın taçlandırılmasında değişik doruk dallı (modifiye lider) sistemi uygulanabilir. İstenirse palmet şekli de verilebilir. Değişik doruk dallı sistemde esas olan, gövde üzerine düzgün aralarla dağılmış 3-5 ana dalın gelişmesini sağlamaktır.
 

Kışın dikim budaması yapılmış olan fidanların, mayıs-haziran aylarında ana dalları seçilir. Çatal olan filizlerden istenmeyenler kırılır. Seçilen dallar arasındaki mesafe en az 10 cm olmalıdır. Gövde ile dalların yaptıkları açı da 45-60 derece olmalıdır. Seçilen dalların, ağacın dengesi yönünden ağacın değişik yönlerine dağılmış olması önemlidir. Zayıflamasını istediğimiz dallarda eğme işlemi yapılmalıdır.
 

Kış aylarında daha önce bağlanan dallar çözülür, açılar kontrol edilir. Çatal ve obur dallar temizlenir. Çok zayıf dallar kesilip atılır. Ana dallar kuvvetlerine göre 40-45 cm'den dıĢa bakan bir göz üzerinden kesilir.
 

İkinci yıl yaz aylarında yeşil budama uygulanır. Her ana dal üzerinde, yardımcı dallar seçilir. Ana ve yardımcı dalların kuvvetli gelişmesi için diğer dallar eğilir, istenmeyen filizlerden kırma yapılır. Üçüncü yıl aynı işlemler devam eder. Taç teşekkülünden sonra fazla bir işleme gerek yoktur. Çok kuvvetli büyüyen dallarda tepe alma yapılmalıdır. Çok zayıf ince dallar; birbirine geçmiş, hasta ve yaralı dallar kışın kesilip atılır. Alt dalların meyve yükü ile eğilip kırılmalarını önlemek için tepe alma yapılmalı veya bu dallar hereklerle desteklenmelidir.

 

Trabzon hurması meyvelerinin uygun zamanda hasadı önemlidir. Meyveler, tam iriliklerini aldıkları ve meyve kabuğunun yeşil renginin kaybolup çeşide has turuncu veya koyu turuncu rengi aldığı zaman, sertken toplanmalıdır. Tadı buruk olan çeşitlerde meyveler, yumuşayıncaya, yani yeme olumuna gelinceye kadar uzun süre ağaçta kalabilmektedir. Ancak bu durumda böcek ve kuş zararlanmalarına karşı önlem alınmalıdır.
 

Hasat en az iki defada yapılmalı, rengini iyi almamış meyveler toplanmamalıdır. Hasat sırasında meyveler çekilerek dalından koparılmaz. Dallar çok gevrek olduğu için kırılabilir veya meyvenin çanak yaprağı ağaçta kalarak meyvenin olgunlaşmadan önce çürümesine neden olur. İstenmeyen bu durumların olmaması için meyveli dal sol elle tutulup öbür elle itinalı bir şekilde meyve daldan koparılır. Eğer meyve sapı uzunsa sap çanak yaprakları üzerinden kesilerek hasat edilmelidir. Hasadı yapılan meyveler yavaşça toplama kaplarına konarak zedelenmemelerine özen gösterilmelidir. Meyveler paketlenecek yere dikkatli bir şekilde taşınmalıdır.

Trabzon hurması çeşitlerinin verime başlama yılları farklılık gösterir. Fuyu çeşidi dikimin ikinci yılından itibaren, hachiya çeşidi ise dördüncü yıldan itibaren verime yatmaktadır. Ağaçların verim miktarları da çeşitlere ve bakım şartlarına göre değişmekle beraber ortalama 40-60 kg‟dır.